Jak bronić się przed żądaniem zwrotu darowizny?
(Zam: 06.09.2019 r., godz. 15.07)Otrzymałeś oświadczenie darczyńcy o odwołaniu darowizny z żądaniem jej zwrotu? Dzisiaj przedstawię argumenty, które mogą stanowić potencjalną (przykładową) linię obrony w takiej sytuacji. Pierwszy argument obrony może polegać na kwestionowaniu istnienia rażącej niewdzięczności obdarowanego, bowiem podstawą odwołania darowizny jest istnienie rażącej niewdzięczności.
W oświadczeniu o odwołaniu darczyńca podaje okoliczności (zachowania obdarowanego), wskazujące na istnienie rażącej niewdzięczności – wobec tego można spróbować je zakwestionować.
Warto w tym miejscu wskazać, jakie zachowania obdarowanego, zgodnie z orzecznictwem sądowym, nie stanowią rażącej niewdzięczności:
Po pierwsze, trudno mówić o rażącej niewdzięczności obdarowanego w sytuacji, w której korzysta on według własnego uznania z przedmiotu darowizny – nawet wbrew woli darczyńcy. W wyniku darowizny obdarowany staje się właścicielem przedmiotu darowizny i to on ma prawo wyłącznego decydowania o tym, w jaki sposób będzie z niego korzystał.
Po drugie niewłaściwe, agresywne zachowania obdarowanego wobec darczyńcy nie stanowią przejawu rażącej niewdzięczności, jeżeli mieszczą się one w granicach przyjmowanych powszechnie jako właściwe dla typowych konfliktów rodzinnych, zwłaszcza, gdy darczyńca jest jego aktywnym uczestnikiem.
Po trzecie, zaniedbywanie przez obdarowanego obowiązków rodzinnych względem darczyńcy, jeżeli jest usprawiedliwione z życiowego lub ekonomicznego punktu widzenia, nie może być kwalifikowane jako rażąca niewdzięczność, bowiem nie zawiera w sobie pierwiastka „złej woli”. Podobnie oceniać należy niespełnienie subiektywnych oczekiwań darczyńcy przez obdarowanego.
Po czwarte, nie stanowi podstawy odwołania darowizny naganne postępowanie względem darczyńcy osób innych niż obdarowany, w szczególności spadkobierców obdarowanego.
Po piąte, nie stanowi podstawy odwołania darowizny zachowanie noszące znamiona rażącej niewdzięczności, które wystąpiło przed zawarciem umowy.
Po szóste, nawet ewidentnie naganne postępowanie jednego ze współobdarowanych małżonków w stosunku do współmałżonka, będącego osobą bliską (w szczególności dzieckiem) darczyńcy, zasadniczo nie może być kwalifikowane jako przejaw rażącej niewdzięczności obdarowanego. Konflikty małżeńskie nie zawierają bowiem zasadniczo pierwiastka „złej woli” wobec osób trzecich, w tym darczyńców.
Po siódme, zaniechanie udzielenia pomocy darczyńcy nie musi oznaczać rażącej niewdzięczności, w sytuacji, gdy strony umowy darowizny przez lata nie miały ze sobą kontaktu z winy darczyńcy.
Drugi argument obrony może polegać na wykazaniu zaistnienia sytuacji przebaczenia obdarowanemu przez darczyńcę w rozumieniu art. 899 § 1 kodeksu cywilnego.
Przebaczenie polega na tym, że darczyńca puszcza w niepamięć zachowanie obdarowanego i nie chce wywodzić z niego negatywnych skutków. Sformułowanie to nie oznacza dosłownego wymazania z pamięci doznanej przykrości, ale nastawienia darczyńcy, aby w stosunkach z obdarowanym powrócić do czasów poprzedzających jego rażąco niewdzięczne zachowanie.
Przebaczenie może zostać wyrażone w dowolnej formie. Nie jest konieczne, aby zostało skierowane do obdarowanego lub jakiejkolwiek innej osoby, nie wymaga się także, by zostało komukolwiek zakomunikowane. Istotny jest fakt uzewnętrznienia przebaczenia, tzn. chodzi o dostrzegalny dla otoczenia przejaw nastawienia darczyńcy, by nie wywodzić negatywnych konsekwencji z doznanej przykrości. Wobec mnogości form wyrażenia przekonania o braku urazy badanie czy istotnie doszło do przebaczenia, musi być dokonane z uwzględnieniem wszelkich okoliczności konkretnej sprawy.
Warto podkreślić, że od momentu uzewnętrznienia przebaczenie nie może być odwołane, z tej chociażby przyczyny, że ma ono charakter faktyczny, a nie prawny.
Trzeci argument obrony może polegać na wykazaniu, że odwołanie darowizny nastąpiło po upływie roku od dnia, w którym uprawniony do odwołania dowiedział się o niewdzięczności obdarowanego. Należy zaznaczyć, że nie ma znaczenia, kiedy zachowanie takie miało miejsce, ważne jest jedynie, kiedy darczyńca powziął o nim wiadomość. Jeżeli przybrało ono postać ciągłą, jak przy zaniechaniu, istotne jest, kiedy stan taki ustał.
Roczny termin do odwołania darowizny ma charakter zawity – po jego upływie uprawnienie definitywnie wygasa i nie może zostać w żaden sposób „odnowione”. Przyjmuje się fikcję prawną, że jeśli w ciągu roku od dowiedzenia się o podstawie odwołania darowizny darczyńca nie zdecydował się jej odwołać, to albo wybaczył obdarowanemu, albo nie uznał, że jego zachowanie nosiło znamiona rażącej niewdzięczności.
Czwarty argument obrony może polegać na wykazaniu, że darowizna czyni zadość obowiązkowi, wynikającemu z zasad współżycia społecznego. Jako przykłady darowizn czyniących zadość zasadom współżycia społecznego wskazuje się na przysporzenia: a) dokonywane jako wyraz wdzięczności za uratowanie życia czy za udzieloną pomoc lub opiekę; b) dokonywane w ramach pomocy niepełnosprawnemu członkowi rodziny, z przeznaczeniem na pokrycie kosztów leczenia czy zakupu leków c) napiwki; d) tzw. ofiary „na tacę”.
Warto podkreślić, że ocenienie, czy zachodzi wypadek darowizny, czyniącej zadość zasadom współżycia społecznego, musi być dokonana z uwzględnieniem okoliczności konkretnej sprawy.
Michał Gruchacz
radca prawny, mediator
sekretariat@kancelariagruchacz.pl
www.kancelariagruchacz.pl
wwwzycioweprawo.pl
***
* Tekst nie stanowi porady ani opinii prawnej, jest wyłącznie poglądem autora.
** Więcej informacji na ten temat i inne podobne tematy znajdziesz na blogu www.zycioweprawo.pl.
Warto w tym miejscu wskazać, jakie zachowania obdarowanego, zgodnie z orzecznictwem sądowym, nie stanowią rażącej niewdzięczności:
Po pierwsze, trudno mówić o rażącej niewdzięczności obdarowanego w sytuacji, w której korzysta on według własnego uznania z przedmiotu darowizny – nawet wbrew woli darczyńcy. W wyniku darowizny obdarowany staje się właścicielem przedmiotu darowizny i to on ma prawo wyłącznego decydowania o tym, w jaki sposób będzie z niego korzystał.
Po drugie niewłaściwe, agresywne zachowania obdarowanego wobec darczyńcy nie stanowią przejawu rażącej niewdzięczności, jeżeli mieszczą się one w granicach przyjmowanych powszechnie jako właściwe dla typowych konfliktów rodzinnych, zwłaszcza, gdy darczyńca jest jego aktywnym uczestnikiem.
Po trzecie, zaniedbywanie przez obdarowanego obowiązków rodzinnych względem darczyńcy, jeżeli jest usprawiedliwione z życiowego lub ekonomicznego punktu widzenia, nie może być kwalifikowane jako rażąca niewdzięczność, bowiem nie zawiera w sobie pierwiastka „złej woli”. Podobnie oceniać należy niespełnienie subiektywnych oczekiwań darczyńcy przez obdarowanego.
Po czwarte, nie stanowi podstawy odwołania darowizny naganne postępowanie względem darczyńcy osób innych niż obdarowany, w szczególności spadkobierców obdarowanego.
Po piąte, nie stanowi podstawy odwołania darowizny zachowanie noszące znamiona rażącej niewdzięczności, które wystąpiło przed zawarciem umowy.
Po szóste, nawet ewidentnie naganne postępowanie jednego ze współobdarowanych małżonków w stosunku do współmałżonka, będącego osobą bliską (w szczególności dzieckiem) darczyńcy, zasadniczo nie może być kwalifikowane jako przejaw rażącej niewdzięczności obdarowanego. Konflikty małżeńskie nie zawierają bowiem zasadniczo pierwiastka „złej woli” wobec osób trzecich, w tym darczyńców.
Po siódme, zaniechanie udzielenia pomocy darczyńcy nie musi oznaczać rażącej niewdzięczności, w sytuacji, gdy strony umowy darowizny przez lata nie miały ze sobą kontaktu z winy darczyńcy.
Drugi argument obrony może polegać na wykazaniu zaistnienia sytuacji przebaczenia obdarowanemu przez darczyńcę w rozumieniu art. 899 § 1 kodeksu cywilnego.
Przebaczenie polega na tym, że darczyńca puszcza w niepamięć zachowanie obdarowanego i nie chce wywodzić z niego negatywnych skutków. Sformułowanie to nie oznacza dosłownego wymazania z pamięci doznanej przykrości, ale nastawienia darczyńcy, aby w stosunkach z obdarowanym powrócić do czasów poprzedzających jego rażąco niewdzięczne zachowanie.
Przebaczenie może zostać wyrażone w dowolnej formie. Nie jest konieczne, aby zostało skierowane do obdarowanego lub jakiejkolwiek innej osoby, nie wymaga się także, by zostało komukolwiek zakomunikowane. Istotny jest fakt uzewnętrznienia przebaczenia, tzn. chodzi o dostrzegalny dla otoczenia przejaw nastawienia darczyńcy, by nie wywodzić negatywnych konsekwencji z doznanej przykrości. Wobec mnogości form wyrażenia przekonania o braku urazy badanie czy istotnie doszło do przebaczenia, musi być dokonane z uwzględnieniem wszelkich okoliczności konkretnej sprawy.
Warto podkreślić, że od momentu uzewnętrznienia przebaczenie nie może być odwołane, z tej chociażby przyczyny, że ma ono charakter faktyczny, a nie prawny.
Trzeci argument obrony może polegać na wykazaniu, że odwołanie darowizny nastąpiło po upływie roku od dnia, w którym uprawniony do odwołania dowiedział się o niewdzięczności obdarowanego. Należy zaznaczyć, że nie ma znaczenia, kiedy zachowanie takie miało miejsce, ważne jest jedynie, kiedy darczyńca powziął o nim wiadomość. Jeżeli przybrało ono postać ciągłą, jak przy zaniechaniu, istotne jest, kiedy stan taki ustał.
Roczny termin do odwołania darowizny ma charakter zawity – po jego upływie uprawnienie definitywnie wygasa i nie może zostać w żaden sposób „odnowione”. Przyjmuje się fikcję prawną, że jeśli w ciągu roku od dowiedzenia się o podstawie odwołania darowizny darczyńca nie zdecydował się jej odwołać, to albo wybaczył obdarowanemu, albo nie uznał, że jego zachowanie nosiło znamiona rażącej niewdzięczności.
Czwarty argument obrony może polegać na wykazaniu, że darowizna czyni zadość obowiązkowi, wynikającemu z zasad współżycia społecznego. Jako przykłady darowizn czyniących zadość zasadom współżycia społecznego wskazuje się na przysporzenia: a) dokonywane jako wyraz wdzięczności za uratowanie życia czy za udzieloną pomoc lub opiekę; b) dokonywane w ramach pomocy niepełnosprawnemu członkowi rodziny, z przeznaczeniem na pokrycie kosztów leczenia czy zakupu leków c) napiwki; d) tzw. ofiary „na tacę”.
Warto podkreślić, że ocenienie, czy zachodzi wypadek darowizny, czyniącej zadość zasadom współżycia społecznego, musi być dokonana z uwzględnieniem okoliczności konkretnej sprawy.
Michał Gruchacz
radca prawny, mediator
sekretariat@kancelariagruchacz.pl
www.kancelariagruchacz.pl
wwwzycioweprawo.pl
***
* Tekst nie stanowi porady ani opinii prawnej, jest wyłącznie poglądem autora.
** Więcej informacji na ten temat i inne podobne tematy znajdziesz na blogu www.zycioweprawo.pl.
Napisz komentarz
- Komentarze naruszające netykietę nie będą publikowane.
- Komentarze promujące własne np. strony, produkty itp. nie będą publikowane.
- Za treść komentarza odpowiada jego autor.
- Regulamin komentowania w serwisie wyszkowiak.pl