• - Strona Główna

W mszy odprawionej 6 maja w miejscowym kościele uczestniczył jeden z najbliższych towarzyszy broni Jana Kmiołka kpt. Marian Czajkowski wraz z najbliższymi, rodzina Jana Kmiołka, przedstawiciele organizacji, pasjonaci i badacze historii, reprezentanci władz gminy Rząśnik i in. Byli też ks. proboszcz Robert Sulich, ks. Kazimierz Wądołowski, ks. Tomasz Trzaska.
– Najwyższym wyrazem miłości bliźniego jest ofiara ze swojego życia – stwierdził kapelan Żołnierzy Niezłomnych ks. Tomasz Trzaska podczas kazania. – Dziękujemy Bogu za odnalezienie szczątków jednego z naszych braci, naszych przodków. Spotykamy się w Rząśniku, ale też w innych miejscach, tam, gdzie podnoszone są z ziemi ludzkie szczątki modlimy się – dodał. – Każdy ma prawo do pochówku i katolickiego pogrzebu, jeśli jest człowiekiem wierzącym. To nasza polska wiara, wiara naszych ojców, która nakazuje szacunek dla szczątków. To po to wolontariusze na Łączce oczyszczali pędzelkiem najdrobniejsze kosteczki i składali do specjalnie znaczonych worków, żeby nic nie zostało w ziemi, „bo to czyjś przodek, brat, siostra, ojciec, wujek…”.
Mówił o wartości wolności, której pragnienie każe czasem rezygnować z bezpieczeństwa i łatwo uzyskiwanego chleba.
– Mówiono „wojna się skończyła, po co jeszcze siedzieć w lesie, jesteśmy wolni, mamy chleb, mały, ale jest”. A ktoś inny powie „ja nie chcę takiego chleba, ja chcę chleba z polskiej piekarni, chcę mówić po polsku i chcę wolnej Polski” – wspomniał kapłan. – Trzeba zrozumieć tych, którzy byli zmęczeni wojną, którzy nie chcieli już kolejnych potyczek, którzy stracili swoich bliskich w walce z bolszewikiem, z najeźdźcą ze wschodu lub zachodu. Ale o ile bardziej trzeba zrozumieć tych, którzy powiedzieli „nie chcemy chleba niewoli, nie zgadzamy się, my pójdziemy się bić, nikomu tego nie każemy robić”.
Przyznał też, że niedawno gościł w domu kpt. Mariana Czajkowskiego.
– Usłyszałem słowa, które do dziś brzmią mi w uszach: „Proszę księdza, ten obraz Matki Bożej wisiał w tym domu, kiedy przychodził tu Janek i czasem był widywany wieczorem, jak klęczy przed tym obrazem z różańcem w ręku” – podkreślił. – Janek poszedł do księdza ze swoimi kolegami prosić o opiekę duchową. W dokumentach IPN przeczytałem, że prosili, by przyszedł do nich ksiądz ich wyspowiadać gdzieś w polu, w lesie, bo bali się wejść do wioski. Jak można mówić o kimś, kto modli się wieczorem i prosi o spowiedź, że jest bandytą? To kim są ci, którzy wyrywali paznokcie i strzelali w tył głowy?
Jak podkreślił ks. Tomasz Trzaska, walczący chcieli, by ksiądz skontaktował ich z organizacją podziemną w Warszawie.
– I ksiądz nie dał rady – Pan Bóg go osądzi. Wprowadził do oddziału agenta, a agent zrobił swoje. Zginęli wszyscy – stwierdził kapłan.
Dr Marek Nadolski z Biura Poszukiwań i Identyfikacji Instytutu Pamięci Narodowej przedstawił pokrótce historię Jana Kmiołka i jego towarzyszy broni. Wymienił trzy okresy działalności oddziału. W pierwszym liczył on ok. 20 osób.
– Okres tej działalności to ponad 100 wystąpień zbrojnych, w większości w samoobronie, likwidacja agentów UB i NKWD, licznych donosicieli, karanie agitatorów i współpracowników, najczęściej chłostą. Zdarzało się pouczenie bądź konfiskata dóbr i mienia na rzecz oddziału lub współpracujących. Bardzo często mienie szło na zapomogi dla tych, którzy ucierpieli przez reżim komunistyczny – poinformował.
Według niego, najsłynniejsze akcje oddziału z tamtego okresu to zasadzka na ambulans pocztowy w Pniewie, gdzie zdobyto 1,2 mln zł, które posłużyły na działalność oddziału (1948 r.), rozbicie zasadzki zorganizowanej przez patrol miejscowej milicji obywatelskiej w Rząśniku (1948 r.), starcie z obławą kombinowanej grupy operacyjnej Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego, Milicji Obywatelskiej i KBW w Grądach Polewnych (1948 r.).
W drugim etapie oddział nawiązał współpracę z pogotowiem akcji specjalnej Narodowego Zrzeszenia Wojskowego Okręgu Białystok.
– Starano się stworzyć kadrowe bataliony w oczekiwaniu na rozpoczęcie kolejnego konfliktu zbrojnego. Liczono, że wybuchnie kolejna wojna światowa i dzięki niej będzie można odzyskać niepodległość – stwierdził przedstawiciel IPN-u.
Dalsza działalność oddziału to m.in. rozbicie posterunków ORMO i MO w Dębienicy, rozbijanie zebrań partyjnych, karanie agitatorów, potyczki z obławami wojskowymi. Jan Kmiołek w pewnym momencie zaczął prowadzić śledztwo, bo fakty wskazywały na to, że w oddziale był zdrajca, ten jednak uciekł. Od tego czasu zaczął się ostatni okres działalności oddziału, który starał się współdziałać z jednostkami z okolicznych terenów. Skrystalizował się też ostateczny skład oddziału. Najsłynniejsza akcja z tamtego okresu to rozbicie patrolu milicyjnego w Jaszczułtach (1951 r.).
– Do rozpracowania oddziału przyczynił się w dużej mierze wikary parafii w Długosiodle. To do niego, jak mówił ksiądz Tomasz w homilii, zwrócił się Jan Kmiołek z żołnierzami o opiekę duchową i o kontakt z organizacją. Ksiądz ten zgłosił do Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego z informacją, że ma kontakt z oddziałem Jana Kmiołka, ale jego etyka jako księdza zabrania mu uczestniczyć w fizycznym unicestwieniu oddziału – podkreślił dr Marek Nadolski.
Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego w maju 1951 r. rozpoczęło operację o kryptonimie „Lancet”. Do oddziału przeniknął agent Edward Wasilewski – kiedyś żołnierz Armii Krajowej, który wsławił się m.in. tym, że dowodził zbrojnym rozbiciem obozu NKWD w Rembertowie.
– Potem ujawnił się, został aresztowany, przeszedł ciężkie śledztwo i najprawdopodobniej wtedy został złamany – podkreślił naukowiec. – Przenika do oddziału jako kapitan Marek i od tego momentu sprawy toczą się bardzo szybko – od 1 czerwca do 15 września 1951 r. osiemnaście razy wizytuje oddział, chodzi z nim po melinach, poznaje strukturę, siatkę terenową, wszystkie szczegóły działalności. Stara się osłabić oddział, dzielić żołnierzy. Doprowadził do tego, że skłócił Jana Kmiołka ze Stanisławem Kowalczykiem do tego stopnia, że strzelali do siebie – dodał.
Pod pozorem przeszkolenia, przerzucenia na Zachód agent wywabił Jana Kmiołka do Katowic i tam 27 sierpnia 1951 r. Janek został aresztowany. 15 września 1951 r. w Warszawie aresztowano Stanisława Kowalczyka. Tego dnia dopełnił się też los oddziału w leśniczówce Jurgi, w obławie giną Franciszek Kmiołek, Franciszek Apmulski i Julian Nasiadko.
– Zostali zwabieni przez kapitana Marka rzekomo do osłony radiostacji – podkreślił gość. – 13 października 1951 r. 48 wiosek z 4 okolicznych powiatów zostało objętych gigantyczną obławą wojsk KBW i UB. W jej wyniku 75 osób z siatki terenowej zostało aresztowanych. Ci, którzy ukryli się lub zostali zdradzeni w wyniku prowadzonego śledztwa (nie mniej jak 200 osób) zostali aresztowani później. Ponad 50 proc. z tych aresztowanych dostało wyroki skazujące od roku do 15 lat więzienia – dodał.
W kwietniu 1952 r. sąd wojskowy na sesji wyjazdowej w Pułtusku rozpoczął proces Jana Kmiołka i Stanisława Kowalczyka. Dla zastraszenia okolicznej ludności powtarzano procesy w Długosiodle, Wyszkowie, Zatorach. Jana Kmiołka sędziowie skazali na 28-krotną karę śmierci, Stanisława Kowalczyka na 14-krotną karę śmierci. Obu stracono 7 sierpnia 1952 r. na Rakowieckiej.
W ubiegłym roku w piątym etapie prac prowadzonych na terenie kwatery Ł wojskowego cmentarza Powązkowskiego odnaleziono szczątki Jana Kmiołka. Nadal trwają prace identyfikacyjne nad kolejnymi szczątkami, które być może pozwolą na identyfikację także Stanisława Kowalczyka
– To był najtrudniejszy etap prac. Żeby odnaleźć szczątki, najpierw musieliśmy przenieść 196 grobów wybudowanych w latach 80., w których spoczywali m.in. komunistyczni siepacze. Dopiero potem mogliśmy przystąpić do właściwych prac poszukiwawczych. Po tym etapie, już wiemy, Łączka jest czysta, odnaleźliśmy wszystkich, których mieliśmy odnaleźć – podkreślił dr Nadolski. – O ile na wcześniejszych etapach odkrywaliśmy jamy grobowe, gdzie były kompletne szkielety, o tyle w ostatnim etapie odnaleźliśmy tylko 4 kompletne szkielety. 25 szkieletów było okaleczonych – na ogół bez czaszek, nóg, rąk… Było jeszcze coś, co świadczyło o tragedii tych ludzi – w czasie tych prac wolontariusze, którzy przesiewali każdą grudę ziemi znaleźli prawie 5 000 różnych kości. Z należnym pietyzmem i czcią przenosili to wszystko do baraku medycznego – przez trzy dni staraliśmy się w policzyć, ile szkieletów moglibyśmy z tych luźnych kości złożyć. Wyszło, że nie mniej niż 70. Żeby ich zidentyfikować, potrzebna jest gigantyczna praca genetyków. Samego Jana Kmiołka znaleźliśmy dotychczas tylko żuchwę i fragment czaszki – poinformował.
Jak podkreślił, na Łączce łącznie pochowano, według szacunków historyków, 300-320 zamordowanych w więzieniu na Rakowieckiej. Spośród nich zidentyfikowano dotychczas 58 osób.
– Proszę o modlitwę za tych, których szukamy, o rychłą ich identyfikację, ale także za pracowników i wolontariuszy. Proszę mi wierzyć, są chwile zwątpienia, gdy tak po ludzku tracimy wolę pracy. Każde słowa otuchy, każda modlitwa to energia, która daje nam siłę – zakończył dr Marek Nadolski.
Wierni wzięli udział w procesji eucharystycznej wokół kościoła. Uroczystość zakończyła się wspólnym odśpiewaniem hymnu i salwą honorową. Była ona końcowym akcentem serii wydarzeń organizowanych w związku z odnalezieniem i identyfikacją szczątków Jana Kmiołka. Przypomnijmy, że w miejskiej bibliotece 15 kwietnia odbyło się spotkanie z wolontariuszami pracującymi na Łączce, dr. Markiem Nadolskim i autorem książki „Kwatera Ł – wolność jest kuloodporna” Jarosławem Wróblewskim. Do 13 maja przed Sanktuarium Św. Rodziny w Wyszkowie można było oglądać wystawę o Żołnierzach Wyklętych, Łączce i zrealizowanych tam ekshumacjach.
J.P.

Komentarze

Napisz komentarz

• Komentarze naruszające netykietę nie będą publikowane.
• Komentarze promujące własne np. strony, produkty itp. nie będą publikowane.
• Za treść komentarza odpowiada jego autor.
• Regulamin komentowania w serwisie wyszkowiak.pl

Imię:

Tytuł:

Komentarz: